در دنیای ساخت‌وساز مدرن، استفاده از سقف تیرچه بلوک به دلیل مزایای اقتصادی و سهولت اجرا بسیار رایج است. با این حال یکی از مشکلات اساسی که در بهره‌برداری از این نوع سقف‌ها مشاهده می‌شود، لرزش بیش از حد آن‌ها است. عدم رعایت استانداردهای لازم در طراحی و اجرای این سقف‌ها، می‌تواند منجر به ایجاد نارضایتی در میان ساکنین ساختمان‌ها شود. لرزش‌های ناخواسته، تولید صداهای مزاحم و سایر مشکلات مشابه از جمله عواملی هستند که می‌توانند آسایش ساکنین را مختل کنند. از آنجایی که سقف تیرچه بلوک به عنوان یکی از مقرون به صرفه‌ترین گزینه‌های موجود در بازار شناخته می‌شود، بررسی دقیق علت لرزش در سقف و ارائه راهکارهای مناسب برای رفع این مشکل، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
آشنایی با سقف تیرچه بلوک
سقف تیرچه بلوک، یکی از رایج‌ترین انواع سقف در ساختمان‌سازی است. این نوع سقف سیستمی متشکل از تیرچه‌ها، بلوک‌ها، کلاف میانی، آرماتورهای منفی، آرماتور حرارتی و بتن است. سقف تیرچه بلوک به دلیل سهولت اجرا و عدم نیاز به نیروی کار متخصص و ابزارآلات پیچیده، در ساختمان‌های با اسکلت‌های فلزی، بتنی و آجری کاربرد گسترده‌ای دارد. تیرچه‌ها به عنوان تیرهای فرعی عمل کرده و بلوک‌ها فضای بین آن‌ها را پر می‌کنند. این بلوک‌ها می‌توانند از جنس سفال، بتن سبک یا فوم پلی‌استایرن باشند و تیرچه‌ها نیز از فولاد یا بتن ساخته می‌شوند. فاصله استاندارد بین تیرچه‌ها حدود ۵۰ سانتی‌متر است. استفاده از بلوک‌های توخالی در این سقف‌ها به منظور کاهش بار مرده ساختمان صورت می‌گیرد. این بلوک‌ها به صورت پیش‌ساخته تولید شده و در مرحله بتن‌ریزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. لازم به ذکر است که قیمت دال بتنی بستگی به کیفیت بتن و اندازه آن دارد.
علت لرزش در سقف تیرچه بلوک
لرزش در سقف پدیده‌ای ناخوشایند است که می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد. یکی از مهم‌ترین دلایل، عدم رعایت اصول استاندارد در طراحی و اجرای این نوع سقف‌ها است. عواملی مانند فاصله نامناسب بین تیرچه‌ها، استفاده از مصالح نامرغوب، اجرای نادرست بتن‌ریزی و عدم تعبیه کلاف میانی مناسب همگی می‌توانند به افزایش لرزش سقف منجر شوند. همچنین بارگذاری بیش از حد سقف و یا تغییر کاربری فضا که منجر به افزایش بار وارده می‌شود، می‌تواند از دیگر عوامل ایجاد لرزش باشد. درک این عوامل و توجه به جزئیات اجرایی، نقشی کلیدی در کاهش و یا حذف لرزش سقف‌های تیرچه بلوک ایفا می‌کند. در ادامه علت لرزش در سقف تیرچه بلوک را به طور کامل بررسی می کنیم.
استفاده نادرست از تیرچه بلوک در دهانه بلند
استفاده از سقف تیرچه بلوک در دهانه‌های بلند، چالشی است که نیازمند توجه ویژه به جزئیات اجرایی و طراحی است. در معماری مدرن، استفاده از دهانه‌های بزرگ به منظور افزایش بهره‌وری فضایی، امری رایج است. با این حال، تجربه نشان داده که به کارگیری سقف تیرچه بلوک در دهانه‌های بیش از ۵ متر، می‌تواند منجر به ایجاد لرزش‌های ناخوشایند در هنگام بهره‌برداری از ساختمان شود.
این لرزش‌ها، به ویژه در هنگام فعالیت‌های مانند پریدن، می‌تواند آسایش ساکنین را مختل کند. بنابراین به طور معمول، توصیه می‌شود که از سقف تیرچه بلوک در دهانه‌های بزرگ‌تر از ۵ متر اجتناب شود. در صورتی که به هر دلیلی نیاز به استفاده از این نوع سقف در دهانه‌های بلند باشد، باید اطمینان حاصل شود که طراحی و اجرا با دقت و رعایت کامل استانداردها انجام می‌شود. اجرای صحیح کلاف میانی و تقویت تیرچه‌ها، از جمله اقداماتی است که می‌تواند لرزش سقف را به حداقل برساند.
عدم تعبیه کلاف میانی مناسب
اجرای کلاف میانی که به عنوان کلاف عرضی یا “ژوئن” نیز شناخته می‌شود نقشی حیاتی در عملکرد یکپارچه و کاهش لرزش سقف‌های تیرچه بلوک ایفا می‌کند. سقف به عنوان یکی از اجزای اصلی سازه، مسئول انتقال نیروهای وارده به ساختمان است و برای عملکرد بهینه، باید به صورت یکنواخت عمل کند. عدم اجرای صحیح سقف می‌تواند منجر به پیچش تیرچه‌ها و ایجاد لرزش‌های ناخواسته شود. کلاف میانی با ایجاد اتصال عرضی بین تیرچه‌ها از پیچش آن‌ها جلوگیری کرده و بار وارده را به صورت یکنواخت توزیع می‌کند.
این امر علاوه بر افزایش استحکام سقف، به طور قابل توجهی لرزش ناشی از انتقال بار را کاهش می‌دهد. هرچند اجرای کلاف میانی گامی مؤثر در رفع لرزش سقف‌های تیرچه بلوک است؛ اما باید توجه داشت که این تنها یکی از عوامل مؤثر در این زمینه است و رعایت سایر استانداردهای اجرایی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
استفاده از نوع تیرچه بلوک اشتباه
تیرچه بلوک‌های سقفی به طور کلی به دو نوع یک‌طرفه و دوطرفه تقسیم می‌شوند که تفاوت اصلی آن‌ها در نحوه انتقال نیروهای وارده به سقف است. در تیرچه‌های یک‌طرفه، بار وارده در امتداد دهانه کوتاه‌تر منتقل شده و نهایتا به تیر بلندتر می‌رسد. به عبارت دیگر، بار فقط در یک جهت به تیرهای تکیه‌گاهی چهارگوشه طبقه منتقل می‌شود؛ اما در تیرچه‌های دوطرفه، بارها در دو جهت عمود بر تکیه‌گاه منتقل می‌شوند. استفاده نادرست از تیرچه‌های یک‌طرفه در ساختمان‌هایی که بار کل ساختمان و اصول مهندسی در نظر گرفته نمی‌شود، می‌تواند منجر به لرزش سقف شود.
وجود فضای خالی در بخش زیرین تار خنثی
در سقف‌های تیرچه یونولیت، وجود فضای خالی در بخش زیرین تار خنثی، یکی از عوامل اصلی ایجاد لرزش است. هنگامی که بار خمشی به سقف وارد می‌شود بتن در ناحیه کششی مقاومت چندانی از خود نشان نمی‌دهد و بتن موجود در زیر تار خنثی، عملا نقش سازه‌ای ایفا نمی‌کند و صرفا وزن سازه را افزایش می‌دهد. برای رفع این مشکل، از بلوک‌های یونولیتی استفاده می‌شود که مقطعی T شکل ایجاد می‌کنند. این فضای خالی، اگرچه به کاهش وزن سقف کمک می‌کند؛ اما در عین حال، مقاومت سقف را در مقایسه با سقف‌های بتنی توپر کاهش می‌دهد و این امر، یکی از دلایل اصلی لرزش در سقف‌های تیرچه بلوک است. خوب است که بدانید مقاوم سازی دال بتنی به روش‌های گوناگونی از جمله افزایش ضخامت، استفاده از الیاف FRP، تزریق رزین یا کاشت آرماتور انجام می‌شود تا مقاومت و عمر مفید آن افزایش یابد.
راهکارهای رفع لرزش در سقف تیرچه بلوک
برای رفع لرزش سقف تیرچه بلوک، اولین قدم طراحی مناسب و اصولی است. این طراحی باید با در نظر گرفتن چالش‌های اجرایی و بارهای وارده به سقف انجام شود. در دهانه‌های بلند، اجرای صحیح کلاف میانی و استفاده از تیرچه‌های دوبل ضروری است. همچنین، تعیین فاصله مناسب بین تیرچه‌ها، ضخامت کافی بتن پوششی و استفاده از بلوک‌های مناسب (سفالی، سیمانی، پوکه‌ای و غیره) از جمله مواردی است که باید در طراحی مدنظر قرار گیرد. کف‌سازی مهندسی شده نیز می‌تواند به کاهش لرزش سقف کمک کند. در نهایت باید توجه داشت که استفاده از سقف تیرچه بلوک برای دهانه‌های بسیار بلند (بیش از ۵ تا ۸ متر) مناسب نیست و در این موارد، استفاده از تیرچه‌های پیش‌تنیده یا تغییر نوع سقف ضروری است.
اجرای صحیح و مطابق با استانداردها، دومین گام مهم در کاهش لرزش سقف تیرچه بلوک است. در این بین لازم به ذکر است که معرفی تکنولوژی‌های جدید در ساخت دیوارهای پیش ساخته بتنی نیز برای افزایش مقاومت سازه‌های که با این نوع دیوار ساخته می‌شوند، ضروری است. استفاده از مصالح با کیفیت، بتن‌ریزی مناسب و رعایت دقیق نقشه‌های اجرایی، نقش کلیدی در عملکرد صحیح سقف دارد.
اجرای دقیق کلاف میانی و اطمینان از اتصال مناسب آن به تیرچه‌ها از جمله نکات مهم اجرایی است. همچنین، باید از بارگذاری بیش از حد سقف خودداری شود و در صورت تغییر کاربری فضا که منجر به افزایش بار وارده می‌شود، محاسبات سازه‌ای مجددا انجام شود. در صورت بروز لرزش پس از اجرا، می‌توان از روش‌های مقاوم‌سازی مانند نصب تیرچه‌های تقویتی یا اجرای کلاف‌های اضافی استفاده کرد. استفاده از تیرچه های پیش تنیده در دهانه های بلند تر نیز می‌تواند به کاهش لرزش کمک کند.
آنچه که باید در مورد علت لرزش در سقف تیرچه بلوک بدانید!
به طور کلی لرزش در سقف تیرچه بلوک، پدیده‌ای رایج اما قابل پیشگیری است. با رعایت اصول طراحی و اجرای صحیح، می‌توان این مشکل را به حداقل رساند. انتخاب نوع مناسب تیرچه و بلوک، اجرای دقیق کلاف میانی، توجه به دهانه‌های بلند و استفاده از تیرچه‌های پیش‌تنیده در صورت نیاز از جمله راهکارهای کلیدی برای کاهش لرزش سقف هستند. در نهایت، با نظارت دقیق بر فرآیند ساخت و بهره‌گیری از مصالح با کیفیت، می‌توان سقفی ایمن و پایدار ایجاد کرد که آسایش ساکنین را به همراه داشته باشد.