به دلایل گوناگونی ممکن است به نحوه تشخیص میلگرد در بتن و همچنین کمیت و کیفیت قرارگیری آن در بتن نیاز داشته باشید. در این شرایط بسیار مهم است که بتوانید این فرآیند را به‌طور دقیق انجام دهید؛ تا در سایر مراحل انجام پروژه با مشکلی مواجه نشوید.
راه‌های زیادی برای تشخیص تیرچه، میلگرد و به‌طور کلی هر سازه فولادی در بتن وجود دارد. با این حال برخی روش‌ها متداول‌تر بوده و نتایج دقیق‌تری را به همراه دارند. در این نوشته از رایان پی بتن علاوه بر معرفی این روش‌ها، به تشریح روش کار با دو روش بهتر می‌پردازیم.
اهمیت تشخیص میلگرد در بتن
درباره اهمیت نحوه تشخیص میلگرد در بتن می‌توان با جزئیات زیاد صحبت کرد. با این حال به زبان ساده باید گفت این موضوع وقتی مهم می‌شود که شما در یک پروژه نیازمند سوراخ‌کاری، تخریب و ایجاد تغییر در سازه بتنی هستید. در این شرایط و پیش از هرگونه تخریب، باید به‌طور دقیق از تعداد و موقعیت میلگردهای موجود در بتن مطلع شوید.
این کار کمک می‌کند تا هنگام انجام تخریب، میلگردها آسیب ندیده و سازه بتنی قابل ترمیم باشد. در این زمینه نیز مسئله فقط تشخیص میلگرد نیست. بلکه هر ساختار فولادی موجود در سازه بتنی را از این طریق می‌توان تشخیص داد. بنابراین استفاده از این روش از دال بتنی گرفته تا سایر سازه‌های بتنی قابل استفاده و مهم است.
روش متداول نحوه شناسایی میلگرد در بتن
هملن‌طور که گفتیم روش‌های متعددی برای تشخیص میلگرد در بتن وجود دارد. با این حال شش روش شرح داده شده در این بخش بیش از سایر روش‌ها متداول هستند.
توموگرافی لرزه ای
البته از توموگرافی لرزه‌ای اختصاصا برای تشخیص میلگرد در بتن استفاده نمی‌کنند. بلکه این روش یک رویکرد دقیق و مطمئن برای اسکن سازه بتنی است. در واقع در این روش اطلاعات زیادی از قبیل قطر سازه بتنی، مشکلات احتمالی آن (مانند محل ترک خوردن بتن) و بررسی کیفیت و سلامت سیمان مورد استفاده را می‌توان به کمک این روش به دست آورد. بنابراین اغلب استفاده از این روش را برای تشخیص میلگرد در سازه بتنی پیشنهاد نمی‌کنند.
اسکن بتن با رادار
اسکن بتن با رادار را باید پرطرفدارترین نحوه تشخیص میلگرد در بتن دانست. در این روش به کمک چی پی اس و البته با دقت بالا می‌توان کار تشخیص را انجام داد. مهم‌ترین مزیت این روش سادگی و سرعت انجام آن است.
تصویربرداری اولتراسونیک یا UPE
از این روش تصویربرداری اغلب برای شناسایی آرماتور در بتن استفاده می‌شود. این روش نیز از روش‌های متداول در این زمینه است. با تصویربرداری اولتراسونیک می‌توان اطلاعات زیادی از جمله ضخامت، محل قرارگیری و حتی مشکلات درونی بتن را به دست آورد. به عنوان مثال تشخیص مشکلاتی مانند پوسته پوسته شدن بتن نیز از این طریق ممکن می‌شود.
همچنین از نظر روش انجام کار به‌طور کلی روش اولتراسونیک به کمک انتشار امواج خاص انجام می‌شود. به‌طور دقیق‌تر برای انجام این کار ابتدا یک فرستنده مخصوص اولتراسونیک یک پالس تنشی را به سازه بتنی ارسال می‌کند. سپس این پالس بر اساس تئوری رابطه جریان‌ها، در سازه بتنی منتشر می‌شود. پس از این سازه بتنی پالس دریافتی را منعکس می‌کند.
حالا به کمک دستگاهی به عنوان گیرنده، پالس‌های منعکس شده از سازه ثبت می‌شوند. تجزیه و تحلیل اطلاعات دریافت شده از پالس‌های منعکس شده، مانند بررسی سرعت ارسال، فاصله رسیدن و… کمک می‌کند تا از طریق این روش بتوان اطلاعات خوبی در مورد دیتای درون بتن دریافت کرد. به عنوان مثال روش اولتراسونیک علاوه بر تشخیص میلگرد در بتن برای تشخیص مواردی مثل حفره‌ها و لکه‌ها در بتن نیز کاربرد دارد.
میلگردیاب دستی
استفاده از میلگردیاب دستی برای شناسایی سازه‌های فولادی در بتن بسیار متداول است. علت این میزان استفاده نیز قیمت پایین‌تر اجرای این روش و به‌طور کلی به‌صرفه‌تر بودن آن است. با این حال این روش دو نقطه ضعف نیز دارد. در درجه اول دقت نتایج حاصل از آن به دقت سایر روش‌ها نیست.
در ثانی نحوه تشخیص میلگرد در بتن با این دستگاه‌ها کمی پیچیده و سخت است. با وجود این نقاط ضعف، از آنجا که در بسیاری از پروژه‌های ساختمانی، میزان دقت میلگردیاب دستی کفایت می‌کند؛ هنوز هم از این روش استفاده می‌شود. در بخش نهایی این مقاله به‌طور خلاصه روش کار با میلگردیاب دستی را شرح داده‌ایم.
اشعه X
حتما با کاربرد اشعه X در دستگاه‌های تصویربرداری پزشکی آشنا هستید. جالب است بدانید از همین روش می‌توان برای بررسی سازه‌های بتنی نیز استفاده کرد. البته این روش نیز مانند سایر روش‌ها محدودیت‌هایی دارد. به عنوان مثال به کمک اشعه X نمی‌توان عمق مشکلات سطحی بتن را تشخیص داد.
از سویی اجرای این روش نیازمند پاکسازی کامل سطح سازه بتنی است. کاری که در برخی پروژه‌ها ساده نیست. به همین دلایل معمولا از این روش تشخیص میلگرد در بتن تنها در صورت ضرورت و در پروژه‌های خاص استفاده می‌شود.
به‌طور خلاصه در این روش می‌توان چیدمان سنگدانه‌ها، وضعیت حفره‌های هوا، وجود ترک‌ها و همچنین وضعیت ذرات بتن را بررسی کرد.
رادار نفوذی یا GPR
به عنوان آخرین روش، به سراغ بهترین نحوه تشخیص میلگرد در بتن رفته‌ایم. رادار نفوذی یا GPR روشی است که به کمک دستگاهی با همین نام انجام می‌شود. این دستگاه نیز شامل دو بخش فرستنده و گیرنده سیگنال بوده و بخش سومی نیز برای تحلیل سیگنال های دریافتی دارد. امواج ارسال شده توسط این رادار به درون سازه بتنی نفوذ می‌کنند.
سپس در صورت برخورد با جنسی متفاوت (مثلا فولاد) تغییر سرعت داده و دچار انحراف از مسیر حرکتی خود می‌شوند. در نهایت جمع‌آوری سیگنال های خروجی از سازه بتنی و بررسی تغییرات آن در مقایسه با سیگنال های ارسالی به داخل بتن توسط این دستگاه، کمک می‌کند تا وجود میلگرد را با دقت و جزئیات نسبتا بالایی تشخیص دهیم. در بخش دوم این مقاله درباره روش اجرای بررسی بتن به کمک این روش نیز به‌طور مختصر صحبت خواهیم کرد.
روش استفاده از میلگردیاب دستی و رادار نفوذی
در بخش پایانی این مقاله می‌خواهیم به بررسی روش استفاده از دو دستگاه متداول برای تشخیص میلگرد در بتن بپردازیم. البته تنها خواندن این روش کاربریِ خلاصه، برای اجرای کار کافی نیست؛ اما خواندن آن می‌تواند شروع خوبی برای آشنایی شما با فرآیند استفاده از این دستگاه‌ها باشد.
روش استفاده از میلگردیاب دستی
برای استفاده از این روش ابتدا باید دستگاه میلگردیاب دستی را خریداری کنید. همچنین موقع خرید مطمئن شوید که نسخه مناسب تشخیص فلزات را انتخاب کرده‌اید.
برای استفاده از این دستگاه آن را روشن کرده و سپس سری مکان‌یاب آن را به صورت موازی روی سطح بتن قرار دهید. در این حالت معمولا دسته دستگاه باید به سمت پایین باشید.
در مرحله بعد باید دستگاه را دقیقا مانند سونوگرافی، بر روی سطح بتن به آرامی حرکت دهید. در اغلب دستگاه‌ها طی این حرکت آرام و در صورت نزدیک شدن به میلگرد از طریق صفحه نمایش و یا صدای بوق متوجه به موضوع خواهید شد. در این مرحله با ثبت اطلاعات نوشته شده بر روی صفحه نمایش و سپس ادامه این کار، در نهایت می‌تواند از کم و کیف وجود میلگرد در بتن مطمئن شوید.
فراموش نکنید که در اغلب دستگاه‌ها علامت‌های مثبت و منفی به نشانه نزدیک شدن و دور شدن از میلگرد یا هر سازه فلزی موجود در بتن است. یکی دیگر از اطلاعاتی که بر روی صفحه نمایش دستگاه ملیگردیاب خواهید دید؛ یک نمودار میله‌ای است که بر حسب سانتی‌متر یا اینچ، عمق میلگرد را در درون بتن تشخیص می‌شود.
نکته نهایی اینکه بسته به نوع به کار رفتن میلگرد ممکن است نیاز به بررسی افقی و عمودی سازه بتنی باشد. به عنوان مثال در صورت خرید نیوجرسی بتنی و برای بررسی وضعیت میلگردهای داخل آن، اغلب بررسی افقی کفایت می‌کند. اما در بررسی ستون‌های یک ساختمان، حتما باید این کار به هر دو جهت انجام شود.
همان‌طور که پیش از این نیز اشاره کردیم؛ مهم‌ترین نکته در مورد استفاده از این روش، حوصله داشتن و دقت در انجام کار است. تا در نهایت گزارش دقیقی از وجود میلگرد در بتن به دست آید.
روش استفاده از رادار نفوذی
در مورد این روش پیش از این توضیحات کافی ارائه شد. در این جا می‌خواهیم درباره روش کار با دستگاه رادار نفوذی یا همان GPR صحبت کنیم.
این دستگاه را باید ابتدا در امتداد لبه سازه بتنی قرار دهید. سپس با زدن دکمه پاور دستگاه را روشن کنید. در این مرحله و تا روشن شدن کامل دستگاه باید آن را کاملا بی‌حرکت نگه دارید. در ادامه با فشردن دکمه دستگاه و حرکت آن در راستای بتن اطلاعات سیگنال های دریافتی را بر روی صفحه دستگاه به شکل نمودار مشاهده خواهید کرد.
در ادامه کار باید دستگاه را به آرامی در مسیر سازه بتنی حرکت دهید؛ تا تمامی بخش‌های آن را بررسی نمایید. وقتی همه امواج در این مرحله ثبت شد؛ باید دستگاه را به سمت عقب ببرید تا نحوه خروج امواج نیز ثبت شود. در نهایت وقتی خط سفید موجود بر روی نمودار از قله آن عبور کرد؛ حرکت دادن دستگاه به سمت عقب را متوقف کنید. در واقع این نقطه محل وجود میلگرد در بتن را نشان می‌دهد.
روش استفاده شرح داده شده، بسیار خلاصه بوده و قطعا باید با چندین بار آزمون خطا به کار با این دستگاه مسلط شوید. از سویی در نظر داشته باشید که دستگاه‌های برندهای مختلف ممکن است از نظر روش کار تفاوت‌هایی جزئی با یک‌دیگر داشته باشند. بنابراین خواندن دفترچه راهنمای هر دستگاه، بهترین کاری است که پیش از شروع استفاده از آن باید انجام دهید.