دال بتنی از مهم‌ترین بخش های هر سازه‌ای است و در ساختارهای مختلف کاربردهای گوناگونی دارد. در ادامه بیشتر در مورد نحوه اجرای سقف دال بتنی در اسکلت فلزی و بتنی توضیح می‌دهیم.
نحوه اجرای سقف دال بتنی
برای اجرای سقف دال بتنی فارغ از نوع اسکلت سازه باید مراحل زیر طی شود:
قالب بندی
در مرحله قالب‌بندی می‌توان از انواع قالب فلزی، پلاستیکی و حتی چوبی استفاده کرد. اما به دلیل اینکه بتن ورن بالایی دارد؛ بهترین نوع قالب برای اجرای سقف دال بتنی در اسکلت فلزی و اسکلت بتنی، قالب فلزی است. در این سازه‌ها از تیر و ستون‌های متعدد و موقت برای نگهداری و پشتیبانی از قالب‌ها، آرماتورها و بتن استفاده می‌شود. بعد از اتمام کار نیز قالب‌ها را با استفاده گازوئیل چرب کرده و از سقف جدا می‌کنند.
آرماتوربندی
ماهیت بتن شکننده است و مقاومت بالایی در برابر نیروهای کششی ندارد. به همین خاطر باید در کنار آن از فولاد استفاده شود تا مقاومت کششی آن بالا رفته و ساختمان مستحکم‌تر شود. در این مرحله از اجرای سقف دال بتنی در اسکلت فلزی و اسکلت بتنی، میلگردهای را با یک ترتیب خاص کنار هم می‌چینند و با استفاده از عملیات جوش‌کاری سرد به هم متصل‌شان می‌کنند.
روش آرماتوربندی در دال بتنی‌های یک طرفه و دو طرفه متفاوت است و ضوابط و استانداردهای خاص خود را دارد. برای هر مدل از این سقف‌ها نیز باید از نوع خاصی از میلگرد استفاده کرد. در اکثر ساختمان‌های امروزی برای جلوگیری از ترک خوردن بتن از میلگرد حرارتی در این مرحله از اجرای سقف دال بتنی در اسکلت فلزی استفاده می‌شود.
بتن ریزی
در این مرحله بر اساس نقشه اجرای سقف و قوانین ساختمان‌سازی بتن‌ریزی می‌شود. برای جلوگیری از جدا شدن دانه‌ها بهتر است تا جای ممکن بتن نزدیک به محل نهایی ریخته شود. با استفاده از این ماده تمام فضاهای بین آرماتورها پوشش داده می‌شود. دو نکته بسیار مهمی که در این مرحله باید به آن توجه شود این است که برای بتن‌ریزی نباید از بتن نیمه سخت استفاده شود و حتما سرعت ریختن بتن نیز بالا باشد.
برچیدن پایه های اطمینان
بعد از خشک شدن بتن و با توجه به شرایط جوی و قوانین ملی ساختمان، پایه‌های اطمینان زیر سقف برداشته می‌شود. برچیدن پایه‌های قبل از خشک شدن بتن می‌تواند باعث افزایش خیز سقف و بروز ترک‌های احتمالی در بتن شود.
مراحل اجرای دال بتنی با اسکلت بتنی
دال بتنی را با استفاده از قالب‌هایی که با خمیر بتن پر شده‌اند یا در محل پروژه یا به صورت پیش ساخته آماده می‌کنند. برای استحکام بیشتر قبل از بتن‌ریزی درون این قالب‌ها میلگردی کار می‌گذارند که توسط تجهیزات پلاستیکی ثابت شده است. دال های پیش ساخته خودشان دو نوع متفاوت به نام‌های دال بتنی ترافیکی و دال بتنی روی کانال دارند. اجرای دال بتنی با اسکلت بتنی طی مراحل زیر انجام می‌شود:
قالب بندی
همانطور که گفته شد برای ساخت قالب‌های دال بتنی می‌توان از فلز، چوب و حتی پلاستیک استفاده کرد. این هزینه کارفرماست که تعیین می‌کند از چه نوع قالبی استفاده شود؛ اما بهتر است به خاطر وزن بالای بتن، قالب از جنس فلز باشد. در اجرای سقف های دال بتنی یک طرفه آرماتور‌های خمشی فقط به صورت طولی بسته می‌شوند؛ اما در نوع دو طرفه این نوع سقف آرماتور‌های خمشی هم به صورت طولی و هم به صورت عرضی قرار می‌گیرند.
آرماتوربندی
از آنجایی که بتن بر خلاف ظاهرش از استحکام کششی بالایی برخوردار نیست؛ در تمام سازه‌های اسکلت بتنی در کنار بتن از میلگرد نیز استفاده می‌شود تا استحکام سازه افزایش پیدا کند. در مرحله آرماتوربندی میلگردها با نظم خاصی کنار هم چیده شده و سپس توسط جوش‌کاری و یا به وسیله گیره‌های فلزی به یکدیگر متصل می‌شوند. چون بتن تحمل نیروهای کششی را ندارد؛ تمام فشار ساختمان در سازه‌های اسکلت بتنی روی دوش میلگرد است. به همین خاطر در اجرای سقف باید قبل از بتن‌ریزی حتما آرماتوربندی انجام شود.
بتن ریزی
در مرحله بتن‌ریزی اگر سطح دال گسترده باشد؛ معمولا ابتدا مسیرهای رفت و آمد فرغونی که مصالح و لوازم را با آن حمل می‌کنند بتن‌ریزی می‌شود. ضمن اینکه تا جای ممکن باید بتن را نزدیک به محل اصلی ریخته و از انباشته شدن آن در یک نقطه از دال اجتناب شود. ریختن بتن در یک قسمت و سپس حمل آن به بخش‌های مختلف سقف ممکن است روی ساختار و کیفیت بتن تاثیر منفی داشته باشد. ضمن اینکه پیوستگی در اجرای این مرحله نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. منظور از پیوستگی این است که باید لایه جدید پیش از اینکه لایه قدیمی سفت شود ریخته شود تا پیوستگی لایه‌ها حفظ شده و درز سردی ایجاد نشود.
برچیدن پایه ها
بعد از برداشتن قالب سطح پایینی قطعات بتن آرمه باید پایه‌هایی به نام پایه‌های اطمینان در قسمت زیرین وجود داشته باشد تا از ایجاد تغییر شکل و مشکلاتی از این دست در سقف سازه جلوگیری کند. اگر قالب‌های استفاده شده در طبقه بالا متکی به قالب‌های زیرین باشد؛ بهترین زمان برای برداشتن قالب‌های تحتانی زمانی است که بتن طبقه فوقانی خشک و به اندازه کافی مقاوم شده باشد. ضمن اینکه باید خیلی آرام و آهسته و بدون اعمال هیچگونه فشار و ضربه این پایه‌های اطمینان را برداشت.
مراحل اجرای دال بتنی با اسکلت فلزی
برای اجرای سقف در سازه‌های اسکلت فلزی معمولا از دال بتنی استفاده نمی‌شود. سقف کامپوزیت، عرشه فولادی و کرومیت جایگزین‌های بسیار خوبی برای سقف دال بتنی در اسکلت فلزی محسوب می‌شوند. اما اگر کارفرما اصرار به اجرای دال بتنی داشته باشد؛ مراحل ساخت این سقف به صورت زیر است:
قالب بندی
قالبی که برای اجرای سقف دال بتنی در اسکلت فلزی به کار برده می‌شود قابلیت چند بار استفاده را دارد. به همین خاطر این قالب‌ها نسبتا گران هستند و قیمت دال بتنی به طبع افزایش می یابد و استفاده از آنها در پروژه‌های بزرگ می‌توان هزینه زیادی روی دست کارفرما بگذارد.
آرماتوربندی
آرماتور در هر سازه‌ای به خصوص سازه‌های اسکلت فلزی بیشتر از هر جایی در ساختمان، در سقف کارایی داشته و استفاده از آن مانع ترک خوردن بتن می‌شود. ضمن اینکه وجود آرماتور در سقف باعث می‌شود که این بخش از ساختمان تا زمانی که در معرض آتش‌سوزی قرار نگیرد تخریب نشود. به همین خاطر سازه‌هایی که در سقف‌شان آرماتور وجود دارد به نسبت ساختمان‌های دیگر مقاوم‌ترند. ضمن اینکه آرماتور باعث می‌شود که سقف در برابر آتش سوزی و آب مقاوم‌تر شود.
بتن ریزی
در مرحله بتن‌ریزی روی سقف سازه‌های اسکلت بتنی باید به عوامل مختلفی نظیر پلان، بارسقف، ضخامت، مقاومت در برابر آتش و نمای زیرین توجه شود.
برچیدن پایه ها
در این مدل از ساختمان‌ها باید پایه‌های اطمینان در دو طبقه و پشت سر هم قرار داشته باشند و تا جای ممکن در یک امتداد قرار بگیرند. ضمن اینکه این پایه‌ها باید حتما بدون هیچگونه فشار و ضربه برداشته شوند تا به سقف آسیبی نرسد.