نمونه گیری از بتن تازه راه‌کاری برای اطمینان از سلامت و کیفیت بتن ساخته شده است. در واقع تولید بتن فرآیندی دقیق و نسبتا پیچیده است؛ که در صورت عدم رعایت استانداردهای لازم، می‌تواند موجب کاهش کیفیت بتن به اشکال گوناگون، از مقاومت گرفته تا دوام آن در شرایط محیطی مختلف شوند.
بر همین اساس استانداردها و ضوابطی تعریف شده است؛ تا بر اساس آن بتوان کیفیت بتن تازه (خشک نشده) را سنجید و از کیفیت مناسب آن با توجه به موضوع مورد استفاده اطمینان یافت. در این مقاله می‌خواهیم به‌طور مفصل درباره استانداردها و ضوابط نمونه گیری از بتن تازه در ایران صحبت کنیم.
روش های نمونه گیری از بتن
به‌طور کلی در کشور ایران سه روش یا استاندارد برای نمونه گیری از بتن مورد توجه است. در این مقاله به انجام نمونه گیری بر اساس آیین نامه آبا، استاندارد ASTM و استاندارد ملی ایران می‌پردازیم.
نمونه گیری از بتن بر اساس آیین نامه آبا
آیین نامه آبا ضوابط دقیقی را برای بررسی کیفیت بتن تازه تعیین می‌کند. به‌طور خلاصه این استانداردها به بررسی دما، درصد هوای مجاز، محدوده روانی و مشخصات ظاهری بتن تازه می‌پردازد. همچنین در ضوابط آبا استانداردهایی نیز برای مقاومت بتن تعریف شده است.
بر این اساس آزمایش‌هایی برای بررسی مقاومت و دوام بتن در کارگاه انجام می‌شود. این آزمایش‌ها نیز بر روی نمونه برداشته شده از بتن تازه صورت می‌گیرد؛ و دوام و مقاومت فشاری بتن را می‌سنجد. در نهایت تایید بتن بر اساس این آیین نامه به مشخصات قابل قبول درج شده در ویژگی‌های فنی پروژه بستگی دارد.
در ادامه این بخش با جزئیات بیشتری به بررسی ضوابط موجود در این آیین نامه می‌پردازیم.
روش نمونه برداری از بتن بر اساس آیین نامه آبا
در نمونه برداری از بتن در این آیین نامه بیش از هر چیز بر تازه بودن بتن تاکید شده است. بر همین اساس نیز محل نمونه برداری و تعداد دفعات انجام این کار نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
برای این کار توصیه اصلی انجام نمونه برداری در محل پروژه است. نکته مهم دیگر این که این نمونه برداری برای هر نوع و هر رده‌ای از سازه جداگانه خواهد بود. بنابراین یک پروژه ساختمانی ممکن است به نمونه برداری‌های متعددی نیاز باشد. این نکته نیز بر اساس استاندارد ملی ایران به شماره ۱۳۲۰-۱ تعریف می‌شود.
تعداد نمونه گیری از بتن نیز بر اساس تشخیص کارشناس نمونه گیری می‌تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال اگر کارشناس در این زمینه به تغییرات ظاهری بتن مشکوک شود؛ می‌تواند درخواست نمونه گیری‌های دیگری داشته باشد. البته در بعضی شرایط کارشناسان تشخیص می‌دهد که از بتن آب نخورده نیز نمونه برداری کند.
با این وجود مطابق با ضوابط آیین نامه آبا، بخش اصلی این نمونه برداری به برداشتن نمونه آزمایشگاهی از بتن آب خورده و تازه است. منظور از این بتن، بتنی است که در پروژه و از کامیون مخلوط کن یا هر وسیله کارگاهی دیگری خارج می‌شود. در این زمینه نیز نمونه را از بتن خالی شده بعد از حدود ۳۰۰ لیتر تخلیه انتخاب می‌کنند.
همانطور که گفتیم گاهی نیاز است تعداد نمونه های بیشتری برداشته شود. به عنوان مثال وقتی در یک سازه از بتن‌های مختلفی برای بخش‌های گوناگون استفاده می‌شود. به عنوان مثال نمونه برداری از بتن‌های سنگین، حبابی، خود متراکم، سبک، الیافی و انواع بتن با یا بدون مواد افزودنی، نیازمند انجام تست‌های جداگانه هستند.
توجه کنید که تعدد نمونه گیری از بتن تازه تنها به تفاوت نوع بتن مورد استفاده بستگی ندارد. بلکه حتی اگر از یک بتن کاملا مشابه در بخش‌های مختلف سازه با کاربردهای متفاوت نیز استفاده کنید؛ باید از بتن به کار رفته در هر بخش، نمونه گیری جداگانه‌ای شود.
در نهایت اگر برای حمل ساده‌تر، بتن ارسالی شما به محل پروژه کم آب بوده و روانی کافی را ندارد؛ نمونه گیری باید پس از افزودن آب کافی و آماده شدن بتن برای استفاده نهایی انجام شود.
بررسی مقاومت بتن بر اساس آیین نامه آبا
بر اساس آیین نامه آبا علاوه بر بررسی ویژگی های فنی بتن تازه، بتن آماده شده را نیز برای بررسی مقاومت آن مورد بررسی قرار می‌دهند. در آیین نامه آبا درباره ضوابط انجام این آزمایشات نیز جزئیات زیادی مطرح شده است؛ که در ادامه این بخش به بررسی آنها می‌پردازیم.
محل نمونه برداری
در درجه اول در اینجا نیز نمونه گیری از بتن تازه باید از کامیون مخلوط کن یا هر وسیله حمل بتن به محل پروژه انجام شود. از سویی فرد نمونه گیر باید مطمئن شود که نمونه را از محصول نهایی و مورد استفاده در ساختمان برداشته است. در اینجا نیز هر رده و سازه نیازمند نمونه گیری جداگانه است. همچنین نمونه گیری برای بررسی مقاومت بتن بر اساس آیین نامه آبا بر اساس استاندارد ملی ایران به شمار ۱-۱ ۳۲۰ انجام می‌شود.
در نهایت اصل این است که از هر بتن ساخته شده با فرمول متفاوت، به صورت جداگانه نمونه گیری شود. حتی اگر از یک بتن ثابت در بخش‌های مختلف سازه استفاده می‌شود؛ باید نمونه گیری برای سنجش مقاومت بتن برای هر سازه جداگانه باشد.
تواتر نمونه برداری
اینکه بر اساس آیین نامه آبا چه تعداد نمونه برداری برای بررسی مقاومت بتن لازم است؛ به عوامل متعددی بستگی دارد. در این بخش به توضیح این عوامل به صورت خلاصه پرداخته‌ایم.
اگر حجم هر پیمانه بتن را یک متر مکعب در نظر بگیرید؛ تعداد نمونه برداری (برای هر سازه یا نوع بتن) باید دست کم باید برابر با بیشترین مقدار یکی از موارد زیر باشد:
- نمونه برداری در هر نوبت کاری : در این حالت در هر نوبت کاری باید یک مرتبه کار نمونه برداری انجام شود. به عنوان مثال اگر حتی در یک روز ۳ نوبت کاری برای استفاده از بتن وجود دارد؛ باید سه مرتبه نمونه برداری انجام شود.
- نمونه برداری در هر ۵۰ متر طول ستون یا تیر طره‌ای : منظور از طول ستون، ارتفاع ستون از کف طبقه تا دال بتنی سقف است. در مورد تیر طره‌ای نیز ضوابط نمونه گیری از بتن دقیقا مانند ستون است.
- نمونه برداری در هر ۱۰۰ متر طول تیر و کلاف : این روش در مواردی است که جدا از سایر قطعات بتن ریزی انجام می‌شود. بنابراین اگر تیر و کلاف با سنگدال بتنی یا شالوده به صورت همزمان بتن ریزی شود؛ نمونه گیری به صورت مشترک خواهد بود.
- نمونه برداری در هر ۱۵۰ متر متر مربع سطح دال بتنی یا دیوار بتنی : در نظر داشته باشید که منظور یک طرف دیوار یا سطح دال بتنی است. بنابراین نیازی به محاسبه هر دو طرف به صورت جداگانه نیست.
- نمونه برداری در هر ۳۰ متر مکعب بتن : این مورد واضح بوده و نیازی به توضیح بیشتر ندارد.
توضیحات مهم : گاهی حجم پیمانه مورد استفاده برای بتن ریزی بیشتر یا کمتر از یک متر مکعب است. در این شرایط موارد گفته شده را باید بر اساس تغییر سایز پیمانه محاسبه کنید. موضوع مهم اینکه در این محاسبه نسبت در نظر گرفته شده نباید بیشتر از دو برابر یا کمتر از نصف شود. البته این تغییر نیز در صورتی است که بتن انتخابی پروانه استاندارد ملی را داشته یا اینکه دارای گواهینامه خاصی باشد.
همچنین بر اساس تعداد نمونه برداری‌های توضیح داده شده، اگر بتن آزموده شده دچار عدم انطباق بوده و برای آن رده نامناسب تشخیص داده شود؛ باید سخت‌گیرانه‌ترین و بیشترین میزان تواتر نمونه گیری برای آن لحاظ گردد. البته در صورت تایید مجدد و ایجاد انطباق، می‌توان دوباره تواتر نمونه گیری را به حال معمول درآورد.
نکته دیگر این است که اگر بتن با کامیون مخلوط کن به محل ساخت ساختمان حمل می‌شود؛ حجم هر پیمانه برابر با ظرفیت کامیون مخلوط کن است. به عنوان مثال اگر این کامیون ۶ متر مکعب ظرفیت دارد؛ حجم‌های نمونه گیری باید حداکثر دو برابر معمول شود.
البته آیین نامه آبا یک حداقل را نیز مشخص کرده است. در واقع در هر شرایطی حداقل ۶ نمونه گیری در هر سازه و با هر نوع و رده‌ای از بتن باید انجام شود. بنابراین فارغ از محاسبات، این حداقل باید رعایت شود.
نکته دیگر در مورد قطعات پیش ساخته است. منظور از قطعات پیش ساخته مواردی مثل تیر چراغ برق، پایه دکل‌ها، جداول و نیوجرسی بتنی است. در این زمینه آیین نامه آبا موضوعی را مطرح نکرده و در ساخت آنها نمی‌توان به این آیین نامه رجوع کرد. مگر بر اساس نیاز و یا دستور سازمان مرتبط و خاص.
در شرایطی خاص نیز نهاد ناظر لزوم نمونه گیری از بتن را لغو می‌کند. به‌طور دقیق‌تر اگر حجم بتن ریزی در یک سازه کمتر از ۳۰ متر مکعب باشد؛ با موافقت و تشخیص دستگاه ناظر، نیاز به نمونه گیری از بتن تازه لغو می‌شود.
بررسی دوام بتن بر اساس آیین نامه آبا
یکی دیگر از ضوابط آیین نامه آبا برای نمونه برداری از بتن، برای سنجش دوام آن است. در این بخش به بررسی این ضوابط پرداخته‌ایم.
محل نمونه برداری
در این زمینه نیز آیین نامه تاکید می‌کند که نمونه برداری باید از بتن تازه و از محل پروژه انجام شود. در واقع نمونه برداری باید از وسیله حمل بتن و به صورت مرکب انجام شود. همچنین روش انجام نمونه برداری نیز باید مطابق با استاندارد ملی ایران به شماره ۱-۱ ۳۲۰ باشد.
نکته دیگر اینکه تمام موارد گفته شده در روش نمونه برداری برای سنجش مقاومت، در مورد نمونه برداری دوام نیز صادق است. یعنی به‌طور خلاصه، انجام نمونه برداری‌های جداگانه بر هر سازه یا هر نوع بتن و… در اینجا نیز مورد توجه است.
تعداد نمونه برداری
در مورد تعداد نمونه برداری برای سنجش مقاومت بتن نیز آیین نامه آبا ضوابط مشخصی را ارائه داده است. بر این اساس اگر حجم هر پیمانه بتن تازه مصرفی در پروژه را یک متر مکعب در نظر بگیریم؛ می‌توانیم بر اساس هریک از موارد زیر تعداد نمونه برداری های لازم را محاسبه کنیم. در نظر داشته باشید که باید تعداد نمونه برداری بر اساس بیشترین مقدار محاسبه شده در یکی از موارد زیر باشد. بنابراین اگر روشی تعداد نمونه برداری کمتر را نشان می‌دهد؛ باید به سراغ محاسبه بیشتر رفت.
- حداقل یک نمونه برداری در هر نوبت بتن ریزی
- حداقل ۶ نمونه برداری حتی در کوچک ترین پروژه ها
- یک نمونه برداری برای هر ۲۵۰ متر طول ستون یا تیر طره‌ای
- یک نمونه برداری برای هر ۵۰۰ متر طول تیر یا کلاف (در صورت بتن ریزی جداگانه)
- یک نمونه برداری برای هر هزار متر مربع سطح دال بتنی کف یا سقف و یا دیوار بتنی
- یک نمونه برداری برای هر ۲۰۰ متر مکعب بتن ریزی
همانطور که مشاهده می‌کنید؛ میزان نمونه برداری برای سنجش دوام به نسبت میزان نمونه برداری برای سنش مقاومت معمولا کمتر است. در اینجا نیز نکات محاسباتی تقریبا یکسانی وجود دارد. به عنوان مثال در اینجا نیز اگر پیمانه بتن ریزی بزرگ‌تر یا کوچک‌تر از یک متر مکعب شد؛ می‌توان به همان نسبت محاسبات را تغییر داد.
البته در اینجا هم تعداد نمونه گیری نباید کمتر از نصف یا بیشتر از دو برابر شود. همچنین در نمونه گیری بتن تازه برای سنجش دوام نیز بر اساس وجود پروانه استاندارد ملی یا هر گواهینامه خاص دیگر، نهاد ناظر ممکن است ضوابط را تعدیل کند. تفاوت خاص نمونه برداری برای دوام در این است که تحت هیچ شرایطی، حتی در سازه‌های کوچک، تعداد نمونه گیری نباید کمتر از سه مرتبه شود.
در نهایت برای درک دقیق‌تر این روش و به عنوان مثال می‌توان گفت اگر پیمانه حجم حمل بتن بیش از ۲ متر مکعب باشد (که معمولا بیشتر است.)؛ از هر ۴۰۰ متر مکعب بتن یا هر ۲۰۰۰ متر مربع سطح سنگدال بتنی و دیوار یا هر ۱۰۰۰ متر طول تیر یا کلاف و هر ۵۰۰ متر طول ستون، یک نمونه برداری کافی است. البته در این شرایط نیز اگر همین بتن دارای گواهینامه خاص یا پروانه استاندارد ملی ایران و سابقه مناسب نباشد؛ تعداد نمونه برداری تغییر می‌کند.
نمونه گیری از بتن بر اساس استاندارد ASTM
استاندارد ASTM یکی دیگر از استانداردها و ضوابط مهم در زمینه نمونه گیری از بتن و بررسی سلامت و کیفیت آن از ابعاد مختلف است. در این بخش از مقاله می‌خواهیم درباره این استاندارد و جزئیات اجرایی آن صحبت کنیم.
به‌طور دقیق‌تر این استاندارد ASTM C172 نام دارد. از این استاندارد بیشتر برای سنجش مقاومت فشاری بتن استفاده می‌شود. همچنین در این استاندارد نیز نمونه باید از بتن تازه مخلوط شده برداشته شود.
نکات نمونه گیری از بتن تازه در استاندارد ASTM
برای آنکه نمونه گرفته شدن از بتن مطابق با این استاندارد باشد؛ باید به موارد متعددی توجه کنید. در ادامه مهم‌ترین این نکات را لیست کرده‌ایم.
- قبل از آغاز نمونه گیری باید تجهیزات مرتبط با نمونه گیری، تجهیزات مرتبط با آزمایش بتن تازه و همچنین تجهیزات ساخت سیلندر فشاری را آماده کنید.
- در این روش بعد از نمونه گیری از بتن تازه، آزمایشات لازم انجام شده و سپس قالب گیری و ساخت نمونه‌های بتن برای سنجش مقاومت فشاری آغاز می‌شود. در نتیجه سرعت عمل در این مراحل از اهمیت بالایی برخوردار است.
- حفاظت از بتن نمونه گیری شده نیز در این روش بسیار مهم است. از آنجا که پروژه‌های ساختمانی به‌طور معمول در فضای باز در حال فعالیت هستند؛ باید به این مراقبت توجه بیشتری کنید. در واقع ورود هرگونه ماده اضافی مانند باران و برف و حتی گاهی نوسانات شدید دما و رطوبت و خشکی اضافی، می‌تواند نتایج آزمایش را دستخوش تغییر کند.
- در این استاندارد نمونه گیری از بتن تازه نیز بهترین زمان برداشت نمونه زمان خروج بتن از دستگاه میکسر است.
- در نهایت تمام تلاش تیم نمونه گیری باید بر این باشد که نمونه برداشته شده بیشترین شباهت به بتن اصلی را داشته و دقیق ترین معرف آن باشد.
زمانبندی نمونه گیری در استاندارد ASTM
در این روش نمونه گیری به صورت ترکیبی انجام می‌شود. یعنی نمونه گیر برای هر مرتبه نمونه گیری باید حداقل دو و حداکثر چند مرتبه از بتن تازه بردارد. نکته اساسی در این زمینه نیز توجه به زمانبندی انجام کار است. در واقع بین دو نمونه گیری از یک بتن نباید بیش از ۱۵ دقیقه فاصله باشد.
در غیر این صورت و به دلایل گوناگون نتایج آزمایشات انجام شده مورد استناد نیست. در واقع خاصیت بتن تازه این است که هرچه بلااستفاده باقی بماند؛ اجزای آن از یکدیگر جدا شده و خواص اولیه خود را از دست می‌دهند. در نتیجه، نتیجه نهایی شباهتی به کار اصلی ندارد. طبیعتا در این شرایط نمونه برداشته شده کیفیت لازم را برای ایجاد نمونه‌های کامل برای سنجش مقاومت فشاری نخواهند داشت.
میزان نمونه گیری در استاندارد ASTM
میزان نمونه گیری به مقدار بتن تازه مخلوط شده و برداشته شده برای انجام آزمایشات مقاومت فشاری گفته می‌شود. این مقدار بر اساس حجم بتن تازه آماده شده (مثلا در کامیون مخلوط کن) بستگی دارد. با این حال میزان نمونه نباید کمتر از یک فوت مکعب باشد. چراکه کمتر از این مقدار امکان اجرای آزمایش را به‌طور کامل نمی‌دهد. در واقع این میزان حداقلی برای ساخت تعداد سیلندرهای فشاری کافی برای سنجش مقاومت فشاری بتن ضروری است.
فرآیند جمع آوری نمونه در استاندارد ASTM
در فرآیند جمع آوری نمونه نیز باید به نکات زیادی توجه کرد. ضرورت توجه به این نکات در هماهنگی نتایج حاصل از نمونه با نتایج واقعی بتن در فرآیند ساخت است. در ادامه مهم‌ترین نکات در این زمینه را مرور می‌کنیم.
- ظرف انتخاب شده برای نمونه برداری علاوه بر اندازه مناسب، باید سطحی غیرجاذب نیز داشته باشد. این ویژگی امکان مخلوط کردن نمونه‌های ترکیبی را با یکدیگر در همان ظرف ایجاد می‌کند.
- هنگام خروج بتن از وسیله حمل و تحویل آن (میکسر، مخلوط کن، ناودان و…) مسئله سرعت یکسان در خروج بتن بسیار مهم است. در واقع توقف یا کاهش شدید سرعت خروج بتن موجب می‌شود تا بتن در خروجی‌های متفاوت دارای خواص متفاوتی شده و یا حتی کیفیت خود را از دست دهد. این موضوع هنگام نمونه گیری و برای اطمینان از برابر بودن نمونه با نسخه اصلی بسیار مهم است. برای انجام بهتر این کار راه‌کاری وجود دارد. مثلا در نمونه گیری از درام میکسر گردان، نرخ جریان بتن را با سرعت چرخش درام تنظیم می‌کنند.
- برای جمع آوری نمونه دو فرم مناسب وجود دارد. در فرم اول ظرف نمونه را باید در مسیر جریان تخلیه بتن (نه خلاف مسیر آن) حرکت داده و میزان مناسب نمونه را بردارید. در روش دوم نیز می‌توان مسیری جداگانه برای تخلیه بتن نمونه داشت. حالت دوم به خصوص در شرایطی که حجم نمونه کاری بالاست؛ کارایی خوبی دارد. این دو روش کمک می‌کند تا ترکیب بتن دریافتی برای نمونه با کیفیت و کمیت کلی آن یکسان باشد.
فرآیند انجام آزمایشات بتن در استاندارد ASTM
همانطور که گفتیم زمانبندی در اجرای آزمایش‌های بتن از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چراکه ویژگی‌های کیفیت و کمی بتن موجود در ظرف نمونه با گذشت زمان می‌تواند دچار تغییر شود. بنابراین توجه به چند زمانبندی مهم را در این زمینه باید در دستور کار قرار داد.
در اولین گام و طی ۵ دقیقه پس از نمونه گیری باید سنجش درصد هوای موجود در بتن، دمای آن و آزمایش اسلامپ انجام شود. همچنین طی ۱۵ دقیقه پس از نمونه گیری باید سیلندرها از بتن پر و قالب گیری شده تا برای انجام آزمایش مقاومت فشاری آماده باشند. البته در این زمینه توجه به یک زمانبندی استراحت ۲ تا ۵ دقیقه‌ای نیز مهم است. در واقع قالب گیری سیلندرها فوری و بدون توقف بعد از نمونه گیری انجام ندهید.
در نهایت توجه کنید که هرچه دقت شما در اجرای این زمانبندی ها بهتر باشد؛ نتایج به واقعیت نزدیک‌تر خواهد بود. با این حال معمولا تاخیر ۱۵ دقیقه‌ای گفته شده نسبت به انجام سریع تر عملیات، تاثیر خاصی بر نتایج نخواهد داشت.
نمونه گیری از بتن بر اساس استاندارد ملی ایران
در نهایت برای تکمیل معرفی ضوابط نمونه گیری از بتن در آخرین بخش اصلی این مقاله به سراغ نمونه گیری از بتن بر اساس استاندارد ملی ایران رفته‌ایم. طبیعتا هدف از تعریف این استانداردها نیز سنجش کیفیت بتن است. در استاندارد ملی ایران نیز مانند استاندارد ASTM از بتن تازه استفاده شده و برای سنجش کیفیت بتن تازه و همچنین کیفیت بتن آماده شده نهایی استفاده می‌شود.
ارجاعات استاندارد ملی ایران
- استاندارد ملی ایران در مورد بتن دارای بندهای جداگانه‌ای است که هر کدام بخشی از موضوع را پوشش می‌دهند. در ادامه این موارد لیست شده است.
- استاندارد ملی ایران شماره ۵۸۱ تهیه شده در سال ۱۳۸۳ در موضوع بتن، ساخت و عمل‌آوری آزمونه‌های بتن در آزمایشگاه – آیین‌کار
- استاندارد ملی ایران شماره ۳۲۰۶ تهیه شده در سال ۱۳۷۱ در موضوع تعیین مقاومت فشاری آزمونه‌های بتن
- استاندارد ملی ایران شماره ۱۱۲۶۸ تهیه شده در سال ۱۳۷۸ در موضوع بتن، تعیین دمای بتن حاوی سیمان هیدرولیکی تازه مخلوط شده و روش آزمون
همچنین در استاندارد ملی ایران به یکی از استانداردهای ایزو به شرح زیر نیز ارجاع داده شده است:
- ISO 1920-2 Testing of concrete – part 2: properties of fresh concrete
انواع نمونه بتن در استاندارد ملی ایران
به‌طور کلی دو نوع نمونه در این استاندارد تعریف شده است. نمونه اول با نام نمونه نقطه‌ای شناخته می‌شود. در این روش نمونه گیری، نمونه برداری از بتن تازه در حال حرکت (تخلیه) و یا بتن راکد برداشته می‌شود. این نمونه برداری برای تعدادی از آزمایشات کیفیت مناسب است؛ اما گزینه خوبی برای ساخت نمونه‌های سنجش مقاومت نیست.
نمونه دوم نیز با نام نمونه مرکب شناخته می‌شود. این نمونه طی چند مرحله یا برداشت و از یک بتن در حال تخلیه یا راکد برداشته می‌شود. در نهایت کل برداشت‌ها با یکدیگر ترکیب شده و آماده انجام انواع آزمایشات خواهد شد. در واقع این نمونه نمونه معتبرتر و قابل اتکاتری برای انجام کلیه آزمایش‌های بتن، از جمله آزمایش مقاومت فشاری است.
در کنار انواع نمونه بتن بهتر است با چند اصطلاح مهم در این استاندارد نمونه گیری از بتن تازه نیز آشنا شوید:
- پیمانه : منظور از پیمانه در استاندارد ملی ایران برای بتن، سه حالت است. در حالت اول مقدار بتنی که طی یک دقیقه از دستگاه میکسر خارج شده، یک پیمانه در نظر گرفته می‌شود. حالت دوم به کل مقدار بتن آماده شده و ترکیب شده در وسیله حمل بتن می‌گویند. همچنین در حالت سوم نیز یک پیمانه بتن را مقدار بتنی تولید شده در یک دوره از عملیات در نظر می‌گیرند.
- برداشت : به میزان برداشت بتن توسط یک چمچمه در یک مرتبه می‌گویند.
- دماسنج : کارکرد دماسنج برای سنجش دمای بتن است. وجود این ابزار برای انجام فرآیند ضروری است؛ و شما به دماسنجی با دقت ۱+- درجه سانتی‌گراد نیاز دارید.
- چمچمه : همان وسیله‌ای است که به کمک آن بتن نمونه برداشت می‌شود. این وسیله باید از مواد غیرجاذب ساخته شده باشد تا در کیفیت بتن تغییری ایجاد نکند. از سویی خودش نیز نباید بر اثر برخورد با بتن آسیب ببیند.
فرآیند نمونه برداری بتن در استاندارد ملی ایران
همانطور که گفتیم دو روش نمونه برداری نقطه‌ای و مرکب توسط این استاندارد ارائه شده است. در ادامه به شرح مختصر این دو روش پرداخته‌ایم.
فرآیند نمونه برداری نقطه‌ای و مرکب پیچیده نیست. در واقع تنها کافی است که به کمک چمچمه مقدار بتن مورد نیاز نمونه را برداشت کنید. در روش نقطه‌ای یک برداشت و در روش مرکب چند برداشت خواهیم داشت. البته بهتر است پیش از انجام کار چمچمه را به کمک یک دستمال کمی مرطوب کنید. در نهایت نمونه‌ها را در قالب مخصوص ریخته و تاریخ و ساعت نمونه برداری را ثبت نمایید.
نکته مهم اینکه در حمل نمونه بتن‌ها باید حداکثر دقت را داشت. چراکه هرگونه آلودگی، تغییرات دمایی شدید و یا لرزش‌های شدید می‌تواند درستی نتایج آزمایش را تحت تاثیر قرار دهد.
در نهایت گزارش نمونه برداری از بتن تازه بر اساس استاندارد ملی ایران شامل موارد زیر است:
مشخصات نمونه، نقطه‌ای یا مرکب بودن نمونه، محل جای دهی نمونه، عوامل موثر بر نمونه، تاریخ و زمان نمونه برداری، ویژگی های پیمانه نمونه برداری، دما و شرایط جوی انجام نمونه برداری، نام و امضای کارشناس نمونه برداری، دمای بتن پیش از تخلیه، انحرافات نمونه برداری از روش استاندارد (در صورت وجود)، گواهی نماینده فنی تولید کننده مبنی بر انجام نمونه برداری.
در پایان باید گفت اگرچه تسلط بر این استانداردها و اجرای آن بسیار پیچیده بوده و تنها با خواندن این مقاله صلاحیت اجرای آن را نخواهید داشت. اما آشنایی با این مراحل کمک می‌کند تا شناخت بیشتری از مراحل اجرای کار داشته باشید. بنابراین مطالعه این مقاله می‌تواند برای همه افراد فعال در صنعت ساختمان مفید باشد.