رعایت روش‌های علمی در مراحل تولید بتن و بتن ریزی به یک میزان اهمیت دارد. بنابراین انجام این مراحل بر اساس استانداردها و الزامات مختلف ضروری است. در این زمینه روش‌های سنتی تولید بتن و بتن ریزی اگرچه کار را در پروژه‌های کوچک ساده‌تر می‌کنند؛ اما می‌توانند اثر منفی بر کیفیت و استحکام نهایی سازه بتنی داشته باشند.
یکی از این روش‌ها بتن ریزی با بتن خلاطه است. این روش اگرچه از نظر علمی مدت‌هاست منسوخ شده است؛ اما همچنان بسیاری از پیمانکاران پروژه‌های کوچک به استفاده از آن علاقمند هستند. فارغ از علت این علاقه، در این مقاله می‌خواهیم درباره چرایی ممنوعیت بتن ریزی با خلاطه و همچنین نکات دیگر مرتبط با این روش صحبت کنیم. اگر برای شما هم استحکام و کیفیت بنا مهم است؛ با مطالعه این نوشته کوتاه همراه ما باشید.
تاریخچه ممنوعیت بتن ریزی با بتن خلاطه
به‌طور خلاصه منظور از بتن خلاطه بتن دستی است. بتنی که در محیط کارگاه و به صورت دستی و با نسبت‌های غیر دقیق، در شرایط غیر استاندارد و کنترل نشده تولید می‌شود. طبیعتا این بتن نمی‌تواند ویژگی‌های اصلی یک سازه بتنی از جمله استحکام را از خود بروز دهد. بنابراین از نظر تاریخی ممنوعیت بتن ریزی با بتن خلاطه موضوع تازه‌ای نیست.
اما این موضوع از سال ۱۳۸۶ شکل جدی‌تری به خود گرفت. در این سال برای اولین بار استانداردهای تولید بتن برای شرایط مختلف از سازه‌های ساختمانی گرفته تا نیوجرسی بتنی مکتوب شد. بر همین اساس هم الزاماتی برای تولید بتن مطرح گردید. در واقع پس از آن مراکز تولیدی، کارگاه‌ها و کارخانجات تولید بتن ملزم شدند که برای تولید و فروش بتن تازه، الزامات مطرح شده در این استاندارد را در نظر بگیرند.
همچنین جرایم سختی برای عدم رعایت این استانداردها در نظر گرفته شد. جرایمی که بعضا منجر به پلمپ و تعطیلی واحدهای تولیدی بتن تازه گردید. پس از اجرایی شدن این استانداردها، کارخانجات تولید بتن نیز به مرور خود را با آن وفق دادند. توجه بیشتر به روش‌های تولید بتن و همچنین فراهم کردن محیط آزمایشگاهی برای آزمایش بتن تولید شده، از جمله این موارد بود.
علت ممنوعیت بتن ریزی با خلاطه
همان‌طور که اشاره شد بتن دستی یا خلاطه از کیفیت بسیار پایینی در مقایسه با بتن‌های استاندارد برخوردار است. این کیفیت پایین به دلایل مختلفی رخ می‌دهد؛ که در این بخش به‌طور خلاصه به بررسی آنها پرداخته‌ایم.
استفاده از مصالح بی‌کیفیت و مختلف
اولین اصل در تولید یک بتن باکیفیت استفاده از مواد اولیه باکیفیت است. بتن اگرچه ترکیبی به ظاهر ساده از سیمان و سنگدانه و آب است؛ اما انتخاب مصالح باکیفیت نقش مهمی در آن دارد. حتی در این مورد استفاده از آب پاکیزه و در دمای مناسب نیز، بر نتیجه نهایی کار اثرگذار است.
این در حالی است که بسیاری از پیمانکاران برای کاهش هزینه‌ها از مواد اولیه بی‌کیفیت استفاده می‌کنند. حتی در شرایط بدتر برخی از پیمانکارانِ بی‌اطلاع از مصالح متفاوت (مثلا سیمان‌های تیپ مختلف) برای تولید بتن یک سازه مشخص استفاده می‌کنند. این مسئله همگنی بتن تازه تولید شده را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. همه این موارد باعث می‌شود که کیفیت بتن خلاطه کمتر از بتن‌های استاندارد باشد.
کیفیت پایین میکسرهای تولید بتن
متاسفانه میکسرهای کوچک مورد استفاده برای ترکیب کردن مواد اولیه بتن خلاطه احتمال خرابی بالایی دارند. این مسئله به ظاهر ساده، به‌راحتی می‌تواند منجر به کاهش شدید کیفیت بتن دستی تولید شده شود. در واقع یکی از مهم‌ترین اصول تولید بتن رعایت زمان‌بندی‌های مرتبط با ترکیب مواد اولیه با یک‌دیگر است.
بنابراین اگر در این بین فعالیت دستگاه میکسر به دلیل خرابی متوقف شود؛ احتمالا باید بتن تازه در حال تولید را از رده خارج در نظر گرفت. چراکه حداقل زمان برای راه‌اندازی مجدد این دستگاه‌ها معمولا طولانی است. با این حال در پروژه‌های کوچک و در اغلب موارد پیمانکاران به این مسئله بی‌توجه بوده و به دلیل نبود نظارت، با راه‌اندازی مجدد دستگاه به ادامه تولید همان بتن می‌پردازند.
نظارت نامناسب بر تولید بتن
یکی دیگر از دلایل ممنوعیت بتن ریزی با خلاطه کیفیت پایین ناشی از نظارت نامناسب بر مراحل و جزئیات تولید آن است. همان‌طور که گفته شد در تولید یک بتن استاندارد، رعایت نسبت‌ها، رعایت زمان‌بندی‌ها و همچنین روش و میزان اختلاط مواد اولیه با یک‌دیگر بسیار مهم بوده و هرگونه تغییر جزئی در آن می‌تواند منجر به کاهش کیفیت بتن نهایی شود.
از سویی هر سازه‌ای از یک ساختمان، معمولا نیاز به بتنی با کیفیت و مشخصات خاص خود را دارد. به عنوان مثال بتنی که در بتن ریزی فونداسیون و ستون‌ها استفاده می‌شود معمولا نیاز به مقاومت فشاری و کششی بیشتری دارد. در حالی که یک دال بتنی به شرایط راحت‌تری نیاز خواهد داشت. این در حالی است که رعایت این موارد و نظارت بر درستی همه مراحل تولید بتن، در فضای پروژه‌های ساختمانی کوچک عملا غیرممکن است.