در تمام صنایع افزایش سرعت ساخت، کاهش هزینه‌ها و بهبود نتیجه نهایی کار از هر نظر، اهدافی است که رسیدن به آنها همیشه مورد توجه است. در صنعت ساختمان نیز این موضوع به‌طور جدی دنبال می‌شود. در میان بخش های مختلف ساخت ساختمان هم، سقف ها معمولا از سازه های پرهزینه، پیچیده، زمان‌بر و موثر بر استحکام کلی ساختمان هستند.
به همین دلیل در طول دهه‌های گذشته روشهای گوناگونی بر بهبود طراحی و اجرای سقف‌ها در زمینه‌های گفته شده ارائه شده است. طراحی و نحوه اجرای سقف یوبوت نیز یکی از این روش‌ها است. این روش اجرای سقف حدود بیست سال پیش، یعنی در سال ۲۰۰۲ و توسط یک شرکت ایتالیایی ارائه و وارد دنیای ساخت و ساز شد. اما خیلی زود و به دلایل متعدد مورد توجه و استفاده قرار گرفت.
برای آشنایی با ویژگی‌ها و نحوه اجرای سقف یوبوت مقاله خوبی را انتخاب کرده‌اید. بنابراین تا انتهای آن همراه ما باشید.
سقف یوبوت (U-boot)
به‌طور خلاصه سقف یوبوت یکی از مدل‌های دال بتنی دو طرفه و حفره‌دار (مجوف) است. بنابراین مانند مدل‌های مشابه خود، در این دال بتن نیز به کمک قالب‌هایی خاص، حفره‌ها یا فضای تو خالی ایجاد می‌شود. با این حال در اجرا تفاوت‌هایی با سایر سقف‌های دوطرفه مجوف وجود دارد.
بطور خلاصه در این سقف به‌جای قالب، از بلوک‌های تو خالی بین آرماتوربندی بالا و پایین سقف استفاده می‌شود. در نهایت یک لایه بتنی نازک، سطحی صاف را در سقف فراهم می‌کند. این بلوک‌ها که از جنس پلی پروپیلن ساخته شده‌اند با نام تجاری یوبوت شناخته می‌شوند.
در نهایت مانند اغلب سقف‌های بتنی مجوف، ویژگی‌هایی مانند امکان استفاده در سقف‌هایی با دهنه بزرگ‌تر، صرفه‌جویی در هزینه‌ها با کاهش مصرف بتن و میلگرد و افزایش مقاومت و استحکام از طریق کاهش بار مرده بر سازه در سقف یوبوت نیز به‌خوبی دیده می‌شود.
کاربرد سقف یوبوت
مزایای سقف یوبوت موجب شده تا از این سقف بتواند در پروژه‌های ساختمانی متعددی استفاده کرد. در این بخش به‌طور خلاصه لیستی از مهم‌ترین کاربردهای این سقف را فهرست کرده‌ایم.
- ساختمان‌های مسکونی متوسط و بزرگ
- ساختمان های تجاری و عمومی گسترده و با سقف های وسیع
- مراکز عمومی مانند پارکینگ‌ها و موارد مشابه
- ساختمان‌های صنعتی
انواع سقف یوبوت
سقف‌های یوبوت از نظر روش اجرا، ویژگی‌ها و مزایا، شباهت‌های زیادی با یک‌دیگر دارند. به عنوان مثال در همه آنها قرار دادن قالب‌های یوبوت برای مجوف کردن سقف امری همیشگی است. با این حال سقف یوبوت را بر اساس نیاز می‌توان با قالب های مختلفی طراحی و اجرا کرد. هر قالبی با توجه به ویژگی های خاص خود، می‌تواند مزایا و معایبی داشته باشد. بنابراین تصمیم‌گیری در مورد نوع قالب بر عهده مهندس طراحی پروژه است. با این حال انواع سقف یوبوت را بر اساس نوع قالب آن به شکل زیر دسته بندی می‌کنند:
- یوبوت دوبل
- یوبوت تک
- یوبوت اصلاح شده
- یوبوت پلی استایرن
روش اجرای سقف یوبوت
از نظر اجرایی سقف یوبوت شباهت زیادی به سایر دال‌های بتنی مجوف دو طرفه دارد. با این حال جزئیات متفاوتی را نیز در مراحل اجرا تجربه خواهید کرد. همچنین برخی الزامات اختصاصی در مورد این دال بتنی وجود دارد. در این بخش می‌خواهیم به‌طور خلاصه به بررسی مراحل اجرای سقف یوبوت بپردازیم.
شروع کار با نصب قالب تخت در بخش تحتانی دال آغاز می‌شود. امروزه اغلب قالب‌های تخت از مواد فلزی هستند. با این حالت قالب هایی از جنس کارتن پلاست، پلی وود و چوب نیز قابل استفاده است. به هر حال با نصب قالب تخت تحتانی اطمینان پیدا می‌کنید که فرآیند نهایی بتن ریزی قابل انجام بوده و قالب توانایی تحمل بار وارده از بتن تازه و سایر سازه‌های به‌کار رفته را در طول فرآیند گیرش دارد.
نصب آرماتورهای تحتانی مرحله بعدی است. اجرای این آرماتورها از روی نقشه ارائه شده انجام می‌شود؛ با این حال دقت کنید که در هر نقشه‌ای، حداقل یک میلگرد باید بین هر دو قالب یوبوت قرار بگیرد. همچنین فاصله شبکه ایجاد شده معمولا ۲۰ سانتی‌متر است. در نهایت ثبات آرماتورهای تحتانی برای اجرای مرحله بعدی اهمیت زیادی دارد.
ادامه نحوه اجرای سقف یوبوت شامل نصب قالب‌های یوبوت است. این مرحله نیز بر اساس طراحی ارائه شده خواهد بود و پیچیدگی خاصی ندارد. با این حال تنظیم فاصله قالب‌ها از یک‌دیگر به کمک بندهای روی قالب نکته مهمی در این گام است.
نصب آرماتورهای فوقانی مرحله بعدی است. این مرحله مانند نصب آرماتورهای تحتانی است. البته گاهی و در صورت نیاز، مواردی مانند استفاده از میلگردهای برشی نیز در بین قالب‌ها در آرماتورهای فوقانی انجام می‌شود.
بتن ریزی آخرین مرحله حساس در نحوه اجرای سقف یوبوت است. البته اجرای آن تفاوت خاصی با سایر سقف‌های دال بتنی ندارد. به‌طور معمول بتن ریزی سقف یوبوت طی دو مرحله متوالی و با فاصله کم انجام خواهد شد تا درزی بین دو سطح بتن ایجاد نشود.
همچنین بر اساس تعیین ضخامت سقف در طرح اجرایی، معمولا سطح بتن ریزی در هر مرحله ۵ الی ۱۰ سانتی‌متر خواهد بود. از سویی توجه به نکات مرتبط با بتن ریزی مانند استفاده از روان‌کننده‌ها در صورت نیاز، ویبره کردن بتن، رعایت زمان‌بندی‌ها و رعایت شرایط کارگاهی دیگر، در این مرحله بسیار مهم‌تر از سایر سقف‌هیا بتنی است.
در نهایت و پس از خشک شدن یا گیرش کامل بتن ریخته شده، می‌توان قالب‌های نصب شده در مرحله اول و در سطح زیرین سقف را جمع‌آوری نمود.
مزایای سقف یوبوت
در میان سقف‌های دال بتنی مجوف، سقف یوبوت از جمله مدرن‌ترین گزینه‌های قابل انتخاب است. بر همین اساس مزایای آن نیز متعدد است. البته مزایای این سقف‌ها شباهت‌های زیادی با یک‌دیگر داشته و مسئله میزان رخ دادن هر مزیت خاص است.
به‌عنوان مثال قیمت اسلب بتنی در انواع مجوف به دلیل کاهش مصرف بتن مناسب است؛ اما اینکه کدام گزینه بیشترین صرفه جویی را فراهم می‌کند؛ به عوامل زیادی از جمله روش طراحی سازه بستگی دارد. با این مقدمه در این بخش می‌خواهیم به بررسی فهرست‌وار مزایای سقف یوبوت بپردازیم.
- افزایش استحکام و مقاومت سقف
- کمتر شدن ستون‌های مورد نیاز در ساختمان و ایجاد دهانه‌های بازتر
- امکان طراحی پلان معکوس و کاهش تیرها
- امکان حذف تیرهای بین ستون‌ها و طراحی تیرهای پنهان
- توزیع متقارن نیروی وارد بر سقف
- عایق مناسب از نظر لرزش و سر و صدا
- امکان کاهش شمع‌های مورد استفاده در کف ساختمان، به دلیل کاهش میزان کلی بار وارد شده بر سازه
- تخریب کمتر در شرایط حریق
معایب سقف یوبوت
وجود طرح‌ها و سیستم‌های مختلف طراحی به دلیل داشتن ترکیبی از مزایا و معایب در مقابل یک‌دیگر است. بنابراین هنگام انتخاب یک سیستم طراحی سقف نیز باید علاوه بر مزایا، به معایب آن هم فکر کرده و بر اساس آن تصمیم به استفاده از یک سیستم خاص بگیرید. در اجرای سقف یوبوت نیز این مسئله وجود داشته و می‌توان معایب زیر را مهم‌ترین موارد برای در نظر گرفتن هنگام انتخاب این سیستم دانست.
- بتن ریزی نامناسب می‌تواند آسیب جدی به سقف‌های یوبوت بزند. به عنوان مثال ایجاد حفره در فضای خالی بین قالب‌ها در صورت بی‌دقتی در بتن ریزی در این سقف محتمل‌تر است.
- قالب‌های مورد استفاده در این نوع سقف تاریخ انقضا داشته و باید در مدت مشخصی بعد از تولید که معمولا چهار ماه است مورد استفاده قرار بگیرند. در غیر این صورت دفرمه شدن قالب و یا شکننده شدن آن موجب می‌شود که سقف ساخته شده با آن نیز دچار ایرادات متعدد شود. به عنوان مثال شکنندگی می‌تواند موجب نفوذ بتن تازه به داخل قالب شده و محاسبات مصرف بتن و وزن سازه را دچار تغییر کند.
- قالب‌های یوبوت معمولا در حالت عادی نیز ظریف و آسیب پذیر هستند. بنابراین هنگام اجرای سقف یوبوت باید در همه مراحل نصب مراقب سلامت آنها بود.
- اجرای سقف یوبوت در پروژه های کوچک معمولا صرفه اقتصادی ندارد؛ و حتی موجب افزایش هزینه ها می‌شود.
- نفوذ بتن تازه به سطح زیرین سقف (زیر قالب های یوبوت نصب شده) کمی سخت‌تر بوده و در فرآیند بتن ریزی استفاده از افزودنی های روان‌کننده و عملیات ویبراسیون را ضروری تر می‌کند.
با وجود همه مزایا و معایب گفته شده، امروزه سقف‌های یوبوت از سقف‌های محبوب در پروژه‌های بزرگ و متوسط هستند. بنابراین می‌توان در چنین پروژه‌هایی روی کارایی و کیفیت نهایی آنها حساب ویژه‌ای باز کرد.