با توجه به اهمیت و نقش بتن در ساخت و سازها، لازم است از کیفیت بتن به کار رفته اطمینان کافی داشته باشیم. برای این منظور قطعاتی از بتن جدا شده و مورد آزمایش قرار می‌گیرند. این آزمایش کرگیری نامیده می‌شود؛ و برای انجام آن در ابتدا لازم است بدانیم که کرگیری چیست. چه مراحلی دارد و ابزار اصلی این کار چیست.
کرگیری قبل و بعد از بتن‌ریزی لازم است انجام شود. خصوصا در مواردی که تعداد بالای قطعات بتن در کارخانه ساخته می‌شوند؛ نظارت کیفی بر محصول مهم‌تر می‌شود. این کار با دستگاه کرگیری بتن انجام می‌شود. برای باز کردن مسیر عبور لوله‌ها، کابل و سیم ها، به‌ویژه در بتن های سقف و دیوار، استفاده از این دستگاه رایج است.
مته دستگاه کرگیری یا دریل کرگیری گردبر است؛ و به آن مته الماسی گفته می‌شود. همچنین مته دریل‌های کرگیری از جنس فولاد مقاوم است و فقط نوک مته از الماسی که برنده و مقاوم اما بسیار گران‌قیمت است، ساخته می‌شود.
کرگیری چیست؟
کرگیری یا مغزه گیری بتن، خارج کردن قسمتی از بتن به شکل استوانه‌ای یا ایجاد حفره در بتن است. روشی که بیشتر برای آزمایش بتن تقویت شده یا بتن معمولی کاربرد دارد؛ اما با اهداف دیگری هم انجام می‌شود. از دیگر موارد پرکاربرد آن، حفره ساختن خصوصا در بتن های سقف و دیوار ساختمان، برای ایجاد محل مناسب ورود لوله ها، سیم‌ها و امثال این موارد است؛ که در نهایت هر سازه‌ای به آنها نیاز دارد.
اگر بخواهیم بتن مورد استفاده در کار را ارزیابی کنیم، روش کرگیری با کمک ابزار کرگیری راه چاره است. دستگاه کرگیری دریل مخصوص مکانیکی و الکتریکی نیمه اتوماتیک است. توجه به این نکته مهم است که این دستگاه برای برخی موارد استفاده نمی‌شود؛ یا از انواع بسیار پرقدرت یا کمی ظریف‌تر آن باید بسته به کاربرد استفاده کرد.
ضرورت کرگیری بتن و هدف از انجام این کار
در پاسخ به اینکه اهمیت عملیات کرگیری چیست، می‌توان گفت این اقدام با هدف ایجاد حفره‌های صیقلی بر روی دیوارها، زمین و سقف که برای هر پروژه ساخت و سازی لازم است صورت می‌گیرد. بدون این حفره‌ها، عبور خطوط تلفن، لوله‌کشی، سیم‌های برق، اجرای سیستم اطفای حریق و بسیاری دیگر از موارد لازم برای ساختمان امکان‌پذیر نیست.
از طرف دیگر آزمایش و ارزیابی بتن هم از این طریق و با جداسازی قطعات استوانه‌ای و برش از بتن و بردن آن به آزمایشگاه صورت می‌گیرد. کل این فرآیند، مغزه گیری بتن یا کرگیری بتن است. در واقع زمانی که نیاز به آزمایش بر روی قسمتی از بتن خارج از محل انجام پروژه باشد؛ تنها راه، مغزه گیری بتن است.
با افزایش تولید کارگاهی و کارخانه‌ای قطعات بتن، لازم است متصدیان ساخت و ساز و همچنین تولیدکنندگان، حتما از قطعه مورد استفاده کر گیری کنند. برای تست کیفیت و مرغوب بودن مصالح در تولیداتی با تعداد بالا همچون نیوجرسی بتنی، آزمایش محصول بصورت رندوم از انواع مختلف ساخته شده انجام می‌شود.
چالش‌های عملیات کرگیری بتن چیست؟
اگر این سوال برای شما پیش آمده که رایج‌ترین مشکل در روند کرگیری بتن چیست، لازم است بدانید که مشکل اصلی، شکستن مته در حین مغزه گیری است. اگر آب کافی وارد دستگاه کرگیری نشده یا گرد و غبار در آن وارد شود؛ نتیجه این است که مته دستگاه ضعیف شده و حین کار می شکند.
دلیل دیگر، عدم استفاده از نیروی کار آشنا با دستگاه است. گاهی به سبب بلد نبودن و مهارت کافی نداشتن نیروی اجرا، فشار زیادی به دستگاه وارد شده و آسیب می‌بیند. از سوی دیگر باید مواظب باشید که با انتخاب مته مناسب با نوع و جنس بتن، باعث شکستن مته در زمان کار نشوید.
اگر دال بتنی سقف، ترکیب بتن با مقدار زیادی فولاد بسیار سخت باشد؛ گرچه کرگیری برای ایجاد سوراخ‌های لازم در لوله کشی، برق‌کشی و نصب سیستم تهویه مطبوع ضروری است؛ اما لازم است مساله میزان مقاومت مته دستگاه نسبت به متریال سقف را در نظر بگیریم.
آشنایی با دستگاه کرگیری و بایدها و نبایدهای آن
دستگاه کرگیری معمولا روی دیوار نصب می‌شود؛ و با چرخش٣۶٠ درجه‌ای، داخل بتن حفره استوانه‌ای و گرد ایجاد می‌کند. با این دستگاه می‌توانید دایره‌ای به قطر ١ تا ١٨ سانتی‌متر را داخل بتن ایجاد کرد. برخی از دستگاه‌ها گیره‌های اتصال دارند؛ و برخی دیگر را لازم است خودتان پیچ کنید.
نحوه کار با دستگاه
ابتدا مته را به میزان مشخص مدنظر کار خود در بتن فرو کنید. پس از این مرحله باید دستگاه خاموش شود و تکه‌های جدا شده بتن، از حفره ایجاد شده خارج شوند. دسته دستگاه کرگیری یا همان دریل مخصوص، انواع الکتریکی، بادی و هیدرولیک دارد. دستگاه های پیشرفته خودکار عمل می‌کنند و با تنظیماتی مشخص در همان ابتدا، روی دیوار نصب یا پیچ می‌شوند.
به این نکته باید توجه داشت که اگر عمق حفره‌ای که ایجاد می‌شود، بیش از حد مورد نظر باشد، مغزه جدا شده، به همراه مته بیرون می‌آید و اگر خلاف این وضعیت باشد، برای بیرون آوردن مغزه باید از ابزارهای جانبی کمک گرفت. خنک کردن مته برای جلوگیری از خراب شدن آن مهم است. لازم است با استفاده از آب، مته را خنک کنید. از این طریق ذرات غبار و تکه‌های باقی مانده از قبل هم خارج می‌شوند.
بخش های اصلی دستگاه کرگیری چیست؟
این دستگاه در مدل‌های مختلف و برای افراد با مهارت متفاوتی در بازار وجود دارد. از مهم‌ترین بخشهای دستگاه مغزه‌گیری یا کرگیری موتور آن است. این موتور با بنزین یا برق کار می‌کند. قسمت دیگر دستگاه گیربکس است؛ که دو نوع حرفه‌ای و آماتور دارد.
گیربکس دستگاه کرگیری حرفه ای چند دور برای انجام کار دارد. ولی گیربکس آماتور که برای افراد مبتدی طراحی شده است؛ فقط یک دور دارد. بخش دیگر دستگاه کرگیری پایه مگنت است؛ که مته و پیچِ مناسب برای نصب آن، همراه دستگاه به خریدار داده می‌شود؛ تا با کمک این پیچ‌ها پایه به سطح متصل و ثابت شده و آماده استفاده شود. بخش مهم دیگر دستگاه مته الماسی است؛ که باید متناسب با بتن انتخاب شده، تا نشکند و آسیب نبیند.
باید و نبایدهای استفاده از دستگاه مغزه گیری بتن
عملیات کرگیری با کمک دستگاه دریل کرگیری، بر روی همه انواع بتن مسلح و غیر مسلح انجام می‌شود. اما به دلیل متفاوت بودن این انواع، به دو صورت مجزا و تکنیکی صورت می‌گیرد. مغزه گیری از بتن مسلح، سخت و پیچیده است. به عبارت دیگر کاری نیازمند صرف زمان بیشتر است.
ضمن اینکه در مغزه گیری از بتن مسلح یا سنگدال بتنی، روش‌های محدودی برای انجام کار وجود دارد. برای بتن معمولی و غیرمسلح کار با شیوه‌های متفاوتی انجام می‌شود. برای نمونه‌گیری زمانی که مته وارد سطح بتن می‌شود؛ باید مواظب باشید که به قسمت‌هایی دارای اتصالات خاص وارد نشود.
همچنین سطح بتن اگر به‌صورت خمیده باشد؛ بهتر است مته دستگاه کرگیری را از محدوده مرکزی وارد کنید. برای مغزه‌گیری بتن صبر کنید که کاملا خشک شود و بعد، کار حفره‌سازی را روی سطح آن آغاز کنید. در غیر این صورت آزمایش و تست میزان استحکام و دوام بتن را نمی‌توانید به صورت درستی مشخص کنید. اگر مغزی خارج شده از بتن هنگام عملیات کرگیری با دستگاه، آسیب دید، برای گرفتن نمونه دیگری اقدام کنید و آن را برای آزمایش استفاده نکنید.
بتن مسلح که همان دال بتن است؛ و اجزای سازنده داخل آن، که سنگدال ها هستنند؛ از این راه قابل آزمایش نیستند. در واقع داخل بتن مسلح میلگرد وجود دارد؛ که مانع ورود صحیح مته و حرکت چرخشی برای مغزه گیری می‌شود.
مته مناسب برای استفاده در دستگاه کرگیری چیست؟
باید بهترین نوع مته الماسه را برای دستگاه کرگیری بتن انتخاب کرد. قطر، عمق، جنس و کیفیت حفره‌ای که در بتن ایجاد می‌کنید با نوع و کیفیت مته الماسه مرتبط است. برخی از بتن‌ها دارای آرماتور هستند و برخی بدون آرماتور. به همین سبب ضرورت دارد که نوع مته را به تناسب با بتن انتخاب کنید.
در زمان استفاده از دستگاه کرگیری و مغزه گیری بتن، به سختی و مقاومت مصالح با دقت توجه کنید. چون همانطور که اشاره شد؛ فشار زیاد به مته باعث آسیب و شکستگی آن می‌شود. به‌خصوص که مته دستگاه کرگیری، از بخشهای مهم و نسبتا گران‌قیمت آن است.
در عین حال همان ابتدا و در زمان خرید مته باید به طراحی الماسه‌های مته توجه کافی داشته باشید. چون برای هر کاربردی الماسه‌های متفاوتی در نوک مته استفاده می‌شود؛ و شناخت نوع مناسب کار مدنظر شما، برای تهیه این دستگاه اهمیت زیادی دارد.
کلیات ضروری و دانستنی برای کارکردن با دستگاه کرگیری
- نمونه‌ها باید عمود بر سطح کور شوند و از قسمت اتصالات مته وارد نشود.
- مقاومت بتنی که در کف قرار می‌گیرد به‌طور معمول از بتن سطحی بیشتر است. در زمان مغزه گیری بتن باید به این مسئله توجه کرد.
- اگر بتن به اندازه کافی سفت نشده، نباید از آن نمونه‌گیری کرد.
- در صورت آسیب دیدن نمونه در زمان بیرون کشیدن نمونه، باید دوباره فرآیند مغزه گیری انجام شود. از نمونه‌هایی که از بتن مسلح گرفته شده و اصطلاحا دارای میلگرد است؛ نمی‌توانید برای آزمایش مقاومت فشار استفاده نمایید.
- قبل از آنکه دستگاه کرگیری روشن شود، باید جهت و محل نمونه‌گیری مشخص شده باشد.
- سطح بتن باید کاملا صاف و یک‌دست شده باشد و کاملا تمیز و آماده برای کرگیری شود.
- بهتر است از بتن‌های کاملا خشک استفاده شود. حدودا ١۴ روز پس از بتن‌ریزی، فرصت مناسبی برای انجام نمونه‌گیری است.
- نباید بریده بتنی کمتر از قطر ۱۰، به عنوان نمونه، جدا شده و به آزمایشگاه فرستاده شود.
- نسبت طول به قطر نمونه‌گیری شده نباید کمتر از ۱ باشد.
- چنانچه برای نمونه‌گیری از دستگاه کرگیری استفاده می‌شود؛ لازم است از مرکز نمونه را برداشت.
- از قسمت‌های نزدیک به ترک‌ها و بست‌ها، نباید نمونه گرفته شود.
- باید قبل از شروع به کار از اتصال دقیق و درست مته با دستگاه مطمئن شد.
- به دلیل فشار زیادی که به مته می‌آید نباید هیچ ترک‌خوردگی در آن از قبل وجود داشته باشد.
- در حین حفره‌سازی باید به مته توجه کرد تا اگر قرمز شد یعنی دمای آن بیش از حد بالا رفت؛ سریعا خاموش و سرد و خنک شود.
- برای سرد کردن مته باید از آب و مواد خنک‌کننده استفاده کرد و در این راستا، بهتر است موادی که انتخاب می‌شوند با جنس مته همخوانی داشته باشند. با رعایت این اصل، همزمان با خنک شدن مته، آسیبی نیز به آن وارد نمی‌شود.
- سرعت موتور و نوع مته باید با هم هماهنگ باشند. در غیر این صورت فشار زیادی به مته وارد شده و عمر مفید آن برای مصارف بعدی کمتر خواهد شد. به عرض قسمت فولادی و الماسه مته نیز لازم است که دقت شود تا با هم مساوی باشند. دقت به رعایت این اصل از آسیب به قسمت الماسه مته جلوگیری می‌کند.
نکته های ایمنی همزمان با کرگیری بتن
زمان استفاده از دستگاه کرگیری بتن، گرد و غبار زیادی حاصل می‌شود. همه این گرده‌ها اگرچه با چشم قابل دیدن نیستند؛ اما مواد سمی و خطرناکی دارند که منجر به ایجاد سرطان ریه و بیماری‌های خطرناک دیگر می‌شود. در ادامه به چند راه کاهش گرد و غبار حاصل از این کار اشاره می‌کنیم.
روش های مهم و اصلی برای کاهش گرد و غبار حاصل از دستگاه کرگیری :
- استفاده از آب، همزمان با مغزه گیری بتن توسط دستگاه کرگیری: آب ایجاد رطوبت می‌کند و باعث می‌شود گرد و غبار کمتری در هوا پخش شود.
- به کار بردن مته‌های الماسه به‌جای استفاده از مته سخت‌کاری شده: مته‌های الماسه سرعت کمتر و قدرت بیشتری دارند.
- دستگاه های سیستم تهویه، مناسب‌ترین گزینه‌های استفاده برای این کار هستند. همچنین داشتن لباس مناسب کار و ماسک های مخصوص، در به خطر نیفتادن شما زمان کار ضرورت دارد. چراکه باعث می‌شود گرد و غبار کمتری وارد ریه ها شده و احتمال ابتلا به بیماری کم شود.
در نهایت می‌توان درباره کرگیری یا عملیات مغزه گیری گفت که یکی از اقدامات مهم برای برداشتن تکه‌های استوانه‌ای از بتن است. این عمل که با هدف آزمایش روی بتن و ایجاد مسیر برای خطوط تاسیسات انجام می‌شود؛ لازم است که همراه با رعایت موارد لازم در انتخاب دستگاه خاص و مناسب آن و نکات ایمنی و استفاده از نیروی انسانی دارای مهارت کافی صورت گیرد.