امروزه بتن یکی از مهم‌ترین مصالح مورد استفاده در ساخت و ساز است. قیمت مناسب و مقاومت بالای این ماده موجب شده که اغلب ساختمان‌ها در بخش‌های مختلف خود از جمله سازه‌های اصلی از بتن استفاده کنند. به‌طور کلی ساخت یک سازه بتنی، چه ستون‌ها در یک ساختمان بلندمرتبه و چه یک نیوجرسی بتنی، شامل سه مرحله کلی است.
تهیه بتن تازه، بتن‌ریزی و در نهایت گیرش یا خشک شدن بتن. اما در هر سازه‌ای، جزئیات زیادی برای اجرای کار و رعایت الزامات آن وجود دارد. در مرحله تهیه بتن تازه نیز معمولا دو راه‌کار اساسی، تهیه بتن آماده یا ساخت بتن دستی است. این که آیا بتن آماده بهتر است یا دستی سوال بسیاری از کارفرمایان مشغول به کار در حوزه ساخت و ساز است.
به‌طور خلاصه مزایا و معایب هر دو مدل تهیه بتن به‌گونه‌ای است که آنها را در شرایط خاصی مناسب استفاده می‌کند. به‌طور دقیق‌تر نیز می‌توانید با این دو مدل بتن در این مقاله آشنا شده و بر اساس نیاز پروژه خود، گزینه مناسب را انتخاب کنید.
بتن آماده چیست؟
منظور از بتن آماده، بتنی است که در کارخانه تولید بتن تهیه می‌شود. به عبارت دیگر شما به‌جای خرید مواد اولیه بتن، از جمله ماسه، سیمان و…، مجموعه مخلوط شده و آماده شده آن را به صورت تازه خریداری می‌نمایید. بتن آماده را معمولا بر اساس متر مکعب قیمت‌گذاری می‌کنند.
همچنین حمل بتن آماده به محل پروژه به کمک میکسرهای مخصوص حمل بتن انجام می‌شود. بتن‌های آماده دیگر نیاز به هیچ مرحله آماده‌سازی مجددی نداشته و دقیقا در زمان بتن‌ریزی به محل پروژه برده شده و از میکسر حمل به سازه مدنظر تزریق می‌شوند.
بتن دستی چیست؟
منظور از بتن دستی همان شیوه سنتی تولید بتن است. در این روش مراحل تولید بتن تازه در محل پروژه و به صورت دستی انجام می‌شود. به عبارت دیگر در این روش ماسه (شن)، سیمان و در صورت نیاز سایر افزودنی‌های بتن مانند پودر واتر پروف بتن خریداری شده و به کمک آب در محل پروژه، با نسبت‌های مشخص با یک‌دیگر ترکیب شده و از این طریق بتن تازه مورد نیاز برای بتن‌ریزی فراهم می‌شود.
مقایسه بتن آماده و بتن دستی
در تئوری هر دو مدل بتن باید از ویژگی‌های مشابه و کیفیت برابر برخوردار باشند. با این حال وقتی این دو سبک تهیه بتن را با هم مقایسه می‌کنیم؛ نکات و موارد زیر چشم‌گیر است:
پیچیدگی تولید بتن دستی
برای تهیه بتن دستی نیاز به مهارت و دقت فراوان است. این موضوعی است که معمولا در میان کارگران ساده و نیمه ماهر ساختمانی کمتر دیده می‌شود. در واقع آنها باید بتوانند نسبت‌های صحیح از سیمان، سنگدانه، آب و… را با یک‌دیگر مخلوط کرده تا بتن تهیه شده پس از خشک شدن یا به اصطلاح گرفتن، از مقاومت و دوام کافی و استاندارد برخوردار باشد.
علاوه بر نسبت‌ها، زمان بندی تهیه بتن نیز مسئله مهم دیگری است که باید به دقت رعایت شود. در واقع اگر این زمان‌بندیِ ترکیب کردن مواد اولیه به درستی رعایت نشود؛ باز هم می‌تواند در کیفیت نهایی بتن تازه و خشک اثر منفی بگذارد.
در نظر داشته باشید پیچیدگی کار وقتی بیشتر می‌شود که بدانیم رعایت موارد گفته شده علاوه بر تخصص و تجربه دست‌اندرکاران، نیازمند فضا و تجهیزات مناسب در محل پروژه است. موضوعی که به‌خصوص در پروژه‌های کوچک امکان فراهم آوردن آن سخت است. از سویی در صورت فراهم کردن نیز از نظر صرفه اقتصادی منطقی نیست.
کیفیت بالای بتن آماده
در سمت مقابل، بتن آماده در یک کارگاه یا کارخانه مجهز و زیر نظر متخصصین تولید بتن تهیه می‌شود. در واقع تهیه بتن کاری روزانه و متداول در این کارخانه‌ها است. به همین دلیل نیز سرعت تولید و از همه مهم‌تر کیفیت بتن آماده در مقایسه با بتن دستی در اغلب اوقات بیشتر است.
توجه کنید که وقتی در مورد تجهیزات حرفه‌ای تولید بتن صحبت می‌شود؛ منظور ماشین‌آلاتی است که امکان ترکیب مواد اولیه تولید بتن را بدون دخالت دست و به صورت کاملا مکانیزه فراهم کرده تا بتن در بهترین شرایط ممکن آماده شود. استفاده از روش های اختلاط مواد با یک‌دیگر و همچنین درصدهای دقیق هر ماده، مثل اسلامپ مجاز بتن، از مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که تجهیزات صنعتی تولید بتن از آن استفاده می‌کنند.
کاهش زمان ساخت و ساز
کاهش زمان ساخت و ساز نکته دیگری است که استفاده از بتن آماده را مقرون‌به‌صرفه می‌کند. در واقع کاهش فعالیت‌هایی مثل خرید مواد اولیه، آماده‌سازی کارگاه و تولید دستی بتن، همگی باعث می‌شود تا خرید بتن آماده کمک کند تا پروژه در مرحله بتن‌ریزی با سرعت بیشتری جلو رود.
استانداردهای واقعی
از آنجا که بتن تولید شده در کارخانه‌ها به صورت انبوه و در حجم بالا بوده، تحت آزمایش‌های تخصصی بیشتری بوده و از نظر کیفی و کمی با دقت و حساسیت بیشتری سنجیده شده است. همین ویژگی موجب می‌شود تا بتواند در عمل نیز در پروژه‌های جدی به کیفیت و واقعی بودن استانداردهای پاس شده بتن آماده اطمینان داشت.
مجموع موارد گفته شده باعث می‌شود تا بتوان پاسخی نسبتا روشن به سوال بن آماده بهتر است یا دستی داد. با این حال هنوز هم جزئیات بیشتری برای انتخاب روش تهیه بتن یک پروژه ساختمانی وجود دارد که در ادامه مقاله به بررسی آنها می‌پردازیم.
انتخاب میان بتن آماده و دستی
اگر تنها بر اساس کیفیت بتن تازه بخواهیم نتیجه‌گیری کنیم؛ پاسخ به سوال بتن آماده بهتر است یا بتن دستی ساده خواهد بود. اما همان‌طور که در ابتدای مقاله گفتیم؛ شرایط و مواردی وجود دارد که با در نظر گرفتن آنها در نهایت می‌توان گزینه مناسب برای هر پروژه را انتخاب کرد. در این بخش می‌خواهیم نکات مرتبط با تصمیم‌گیری درباره انتخاب روش مناسب را بررسی کنیم.
فاصله پروژه از کارخانه
اگرچه بتن آماده کیفیت بالاتری از بتن دستی دارد؛ اما اگر فاصله کارخانه تولید بتن از محل پروژه زیاد باشد؛ حمل و نقل طولانی‌مدت آن می‌تواند در کاهش کیفیت اولیه بتن موثر باشد. بنابراین گاهی با وجود همه مزایا و برتری‌های بتن آماده، به دلیل فاصله زیاد پروژه از کارخانه، ترجیح بر استفاده از بتن دستی است.
وسعت پروژه
وسعت پروژه نکته دیگری است که بر تصمیم‌گیری درباره استفاده از بتن آماده یا بتن دستی موثر است. در اینجا آنچه مهم است تصمیم‌گیری درباره صرفه اقتصادی پروژه خواهد بود. به عبارت دیگر باید بسنجید که کدام روش برای شما به‌صرفه‌تر است. برای این کار در درجه اول باید مقدار مصرف بتن در هر متر مربع از پروژه خود را تخمین بزنید.
سپس بر اساس آن نیاز کلی پروژه را به بتن تازه محاسبه کنید. حالا بر اساس این اعداد می‌توانید مقایسه کنید که تفاوت قیمت بتن آماده و دستی در پروژه شما چقدر است. به‌طور خلاصه در حالت آماده شما تنها نیازمند پرداخت قیمت هر متر مکعب بتن و هزینه حمل آن به پروژه هستید.
در حالی که در حالت دستی باید همه جزئیات، از جمله خرید مواد اولیه، هزینه کارگران، هزینه تجهیزات و حتی هزینه زمان بیشتر اجرای فرآیند بتن‌ریزی را محاسبه کنید. البته هر پروژه‌ای به فراخور خود نیازمند در نظر گرفتن موارد دیگری مثل داشتن فضای کافی برای تهیه دستی بتن نیز خواهد بود.
با این وجود به‌طور خلاصه می‌توان گفت خرید بتن آماده اغلب در پروژه‌های متوسط و بزرگ مناسب‌تر است. در پروژه‌های کوچک روش دستی به‌صرفه‌تر بوده و در پروژه‌های بسیار بزرگ نیز معمولا راه‌اندازی یک کارگاه حرفه‌ای تولید بتن در محل پروژه انتخابی به‌صرفه است.